Bulgular, diğer evcil hayvanlarla ilgili çalışmaların yanı sıra, atalarımızın yaşamlarının ve hareketlerinin bu canlıları sonsuza dek nasıl dönüştürdüğü konusunda yeni bilgiler sunuyor.
Hayvanların evcilleştirilmesi, insanlık tarihinin en önemli gelişmelerinden biri olarak kabul ediliyor. Yabani hayvanlar ilk önce insanlara daha yakın mesafelerde yaşadı ve daha sonra türümüz için faydalı olan yeni özellikleri yavaş yavaş geliştirdi.
Bu süreç bize kolayca bulunan protein, süt ve yağ kaynaklarını sağladı. Toprağı işlememize, mülkümüzü korumamıza ya da yürümekten daha hızlı yolculuk etmemize yardımcı olabilecek hayvanlar sağladı. Ayrıca bize değerli arkadaşlık sundu.
Ama atalarımızın, bugün etrafımızda sahip olduğumuz evcil hayvanların ve çiftlik hayvanlarını nasıl, nerede ve ne zaman evcilleştirdiği günümüzde hala büyük ölçüde bir gizem. Ancak şimdi UnDEAD projesindeki araştırmacılar, binlerce yıl önce yaşayan yabani ve evcil hayvanların kalıntılarından elde edilen DNA’yı kullanarak bunu çözmeye çalışıyor.
Bunları, köpekler, tavuklar ve domuzlar gibi modern evcil hayvanların DNA’ları ile karşılaştırarak, bu hayvanların nereden geldiğinin bir resmini oluşturmaya başlıyorlar.
Paleogenetikçi Greger Larson, “Bu üç hayvan bize evcilleştirmenin başlangıcı ve insanlarla olan değişen ilişkilerini anlatabilir.” diyor.
“Köpekler evcilleştirilen ilk hayvanlardı, tavuklar evcilleştirme kanıtı olan en eski kuşlardı ve domuzlar ise evcilleştirilebilen en eski çiftlik hayvanlarındandı.”
Evcilleştirme
Çalışmalar bazı şaşırtıcı bulgular ortaya çıkardı. Örneğin köpeklerin, yalnızca 15.000 yıl önce, sadece bir kez kurtlardan evcilleştirildiği düşünülüyordu.
Ancak, yaklaşık 4.800 yıl önce 59 antik köpekten ve İrlanda’da Bronz Çağı’na ait bir köpekten elde edilen genetik materyal üzerine yapılan araştırmalar, köpeklerin birden fazla kez evcilleştirildiğini gösterdi.
Genetik analizler ile dünyanın dört bir yanındaki evcil köpeklerin arkeolojik kanıtları birleştirilerek, kurtların Doğu ve Batı Asya’daki iki ayrı popülasyondan bağımsız olarak evcilleştirildiği ortaya çıktı. Bu hayvanlar daha sonra insanlarla birlikte Avrupa ve Asya’ya yayıldı.
Tam olarak bu kurtların ne zaman evcilleştiği hala belirsiz.
Prof. Larson, “Hala her hafta tonlarca veri alıyoruz, bu yüzden düşüncelerim sürekli gelişiyor ve bir sarkaç gibi sallanıyor. Bize henüz tutarlı bir çerçeve elde edemedik ama bu projeye başladığımızda hayal edebileceğimizden çok daha fazla yol katettik.” diyor.
Ancak araştırmalar, bugünkü popülasyonlarımızı şekillendiren tarih öncesi insan göçlerine de paha biçilmez bir bakış sunuyor. Çalışma, Doğu popülasyonundan erken evcil köpeklerin, Avrupa’ya 14.000 – 6.400 yıl önce geldiğini ve kısmen yerel paleolitik köpek popülasyonunun yerini almasının yanı sıra onlarla çiftleştiğini de gösterdi.
Ancak, bu köpekler oraya kendi başlarına seyahat etmediler ve erken Neolitik çiftçilerin Avrupa’ya yayıldıkları zaman onlarla beraber gittiler. Bu çiftçiler ayrıca domuz, inek, koyun ve keçi de getirdiler. Araştırma aynı zamanda Doğu’dan gelen köpeklerin yayılmasının orada durmadığını da gösterdi.
Soyağacı
Prof. Larson, “Avrupalıların 16. yüzyılda gelmesinden önce, Amerika kıtasındaki köpeklerin Doğu Asya’ya, muhtemelen Doğu Sibirya’ya dayanan soyları vardı. Avrupalılar geldiğinde, bu köpekler zulüm ya da hastalık ya da başka bir şey yüzünden kayboldu.” diyor.
Bulgular, Avrupalılar geldiğinde Amerika’daki yerli insan popülasyonlarının neye benzediğini yansıtıyor, ancak Doğu Asya’dan gelen köpeklerin varlığı da yerli halk popülasyonlarının ilk başta nereden geldiğine dair bazı ipuçları sunuyor.
Prof. Larson, “İnsan göçlerini oldukça ayrıntılı bir düzeyde anlamaya çalışmak için evcil hayvanları vekil olarak kullanabiliriz.” diyor.
Ekip ayrıca, tavukların Çin’e ve daha sonra Avrupa’ya yayılmadan önce, Bronz Çağı sırasında Güney Doğu Asya’daki yabani Kırmızı Orman Tavuğu’ndan evcilleştirildiğini de gösterdi.
Prof. Larson, “Büyüleyici olan, geçmişte insanlar ve bu hayvanlar arasındaki ilişkinin muhtemelen bugün sahip olduğumuzdan çok farklı olduğu. Tavuk yemek son zamanlardaki bir fenomendir ve belki de sadece Avrupa’ya MÖ 700’lerde geldiklerinde başlamıştır. Muhtemelen başlangıçta başka nedenlerle (yemeğe kolay erişim gibi) insanlara yaklaştılar ve bu ilişki zaman içinde değişti.” diyor.
Larson ve meslektaşları insan davranışlarındaki değişikliklerin evcilleştikleri hayvanlar üzerinde de büyük bir etkisi olduğunu keşfetti.
“MS 1000 civarında uygulanmaya başlanan katı dini diyet kısıtlamaları, tavukları ve yumurtalarını yemeyi kabul etti, ancak oruç sırasında dört bacaklı hayvanlardan et yemeyi kabul etmedi.”
Bu durum, tavuk genomunda evcilleştirme ile güçlü bir şekilde ilişkili olduğu düşünülen TSHR adlı genin frekansında ani bir sıçramaya neden oldu.
Phys. 24 Nisan 2019.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder