Canes Venatici (Av Köpekleri) Takımyıldızı

Gece göğünde “Çoban” ile “Büyük Ayı”nın bitmek bilmeyen kovalamacası esnasında pek de göze batmayan bir takımyıldızından bahsedeceğiz bu yazımızda: Av Köpekleri Takımyıldızı…

İskenderiyeli astronom Ptolemeaius’un Gök Atlas’ı “Almagest”te Büyük Ayı takımyıldızına bağımlı olarak gösterilen Canes Venatici takımı, bağımsızlığını 1687’de kazanacaktı. Takımyıldızın isminin gelişimi ise bir yazım hatasından kaynaklanmaktadır.

Kimi antik yıldız kataloglarında bu takımın yıldızları, Çoban (Boötes) Takımyıldızının tersimi Çoban figürüne ait değnekler/çomaklar olarak resmedilmiştir.

Yunancada “Κολλοροβος” olarak adlandırılan değnekler için Arap astronomlar takımyıldızın ismini Arapçalaştırırken bu kelimeye en yakın “al-kullāb/الكلاب” sözcüğünü kullanmışlardır. Daha sonra Arapça astronomi kaynakları, Avrupalılar tarafından çevrilirken hata ile “al-kullāb” kelimesi, “kilāb/كلاب” olarak çevrilmiştir. “Kilāb/كلاب” kelimesi ise Arapça’da “köpek” kelimesinin çoğuludur. 1533’te Alman astronom Peter Apian’ın bu hatası günümüze kadar gelmiştir. Polonyalı astronom Johannes Hevelius ise bu takımyıldızı, Çoban ya da Büyük Ayı’nın bir parçası olmadan, hür bir takımyıldız olarak ilk kez kataloglayan kişi olmuştur.

Av Köpekleri (Canes Venatici) Takımyıldızı, Büyük Ayı (Ursa Major) Takımyıldızının batısında, Çoban (Boötes) Takımyıldızının doğusunda bulunmaktadır. Kapladığı alan bakımından 88 takımyıldızı arasında 38’incidir. Uluslararası Astronomi Birliği tarafından 1922’te CVn kısaltması layık görülmüştür kendilerine. Bünyesinde, günümüz şehir ışıklarını yenecek parlaklıkta yıldızlar barındırmamaktadır maalesef. α ve β CVn yıldızları, takımyıldızın en belirgin yıldızlarıdır.

Av Köpekleri Takımyıldızı yönünde, bizden 23 milyon ışık yılı uzaklıkta bulunan M51 (Girdap) Gökadası. (Telif Hakkı: NASA/ESA – Hubble)

α CVn (Cor Caroli), takımdaki en parlak yıldızdır. F-Tip, ikili bir yıldız sistemidir. Dünyadan 110 ışık yılı uzaklıktadır. “Cor Caroli” ismi ise 1649’da idam edilen İngiltere Kralı Birinci Charles’ın ismini onurlandırmak adına verilmiştir; Cor Caroli’nin anlamı Charles’ın Yüreği’dir. β CVn ise takımdaki ikinci parlak yıldızdır. G-Tip 4,26 kadirden bir yıldızdır. 2006 yılında astronom Margaret Turnbull Beta CVn’nin de dünya dışı bir yaşam formu barındırmaya aday yıldızların başında geldiğini açıklaması, dikkatlerin bu yıldıza yönelmesine sebep olmuştur. Lakin şu ana kadar bu yıldızın yörüngesinde herhangi bir gezegen olup olmadığı netlik kazanmamıştır.

Av Köpekleri (Canes Venatici) Takımyıldızı ayrıca 5 adet Messier Cismine ev sahipliği yapmaktadır. Bunlardan en bilineni M51 Girdap Gökadasıdır. M51 Girdap Gökadası Dünya’dan 23 milyon ışık yılı uzaklıktadır. Kendisine yoldaşlık eden NGC 5195 isimli küçük gökada ile beraber sarmal bir yapıya sahiptir. M51 ve NGC 5195, gözlemciler tarafından kolayca gözlemlenebilir. Hatta iki gökada eğer ki iyi bir dürbüne sahipseniz rahatlıkla gözlenebilir durumdadır.

Bir diğer Messier Cismi ise M3 (NGC 5272)tür. 1784 yıllarında William Herschel tarafında küresel küme olduğu anlaşılmıştır. Büyük ve parlak bir küresel yıldız kümesidir. 6.3 parlaklığında olan bu küme ışık kirliliğinin olmadığı bir yerde ve iyi hava koşullarında çıplak gözle görülebilir. Ancak bir dürbün ya da küçük bir teleskop kullanarak da gözlem yapabileceğiniz Dünya’dan 33.900 ışık yılı uzaklıkta iyi bir hedeftir. Ayrıca NGC 4631 gökadası yan kesitten görünen bir gökadadır. Balina (Whale) galaksisi ismiyle de anılır. Bu galaksiye bir cüce galaksi olan NGC 4627 eşlik etmektedir. 25 ila 30 milyon ışık yılı uzaklıkta ve 9.8 parlaklığındadır.

Yavuz Tüğen