Vikingler, İslâm dininden ve ölümden sonraki cennette sonsuz yaşam inanışından etkilenmiş olabilir

İsveç’te Vikinglerde Moda Tasarımcılığı ve Tekstil konulu sergiyi hazırlayan Uppsala Üniversitesi Tekstil Arkeoloğu Annika Larsson: ‘İlgi çekici bir keşif oldu. Vikingler, İslâm dininden ve ölümden sonraki cennette sonsuz yaşam inanışından etkilenmiş olabilir’

İpek Yolu’nun kuzeydeki en uç noktasının neresi olduğunu biliyor muydunuz?

Viking yerleşim birimlerinde ve mezarlarında bulunan sikkeler, kumaşlar ve diğer nesneler Vikinglerin İskandinavya’dan deniz ve nehirleri kullanarak Volga’ya, Hazar kıyılarına, Ortadoğu’ya, Anadolu’ya indiklerini; Gök Tengri, İslâm ve Musevilik inancından olan Türklerle, Araplarla ticaret yaptıklarını, bu malları Birka, Gamla Uppsala ve Enköping gibi yerlerde kurdukları pazarlarda sattıklarını ortaya koyuyor. Enköping Müzesi 30 Eylül’de konuyu işleyen bir sergi açtı. Sergi tüm dünyada büyük ilgi uyandırdı.

İPEK YOLU’NUN KUZEY KAPISINDA TÜRK VE İSLAM İZLERİ

Arkeolog Mats Philip’in internetteki bir yazısında yer alan haritada

(httphome.swipnet.se~w-66679birkabirka010.html ) İpek yolu İsveç’te Birka’ya dek getirilmiş. Birka’nın biraz daha kuzeyinde de Enköping pazarı var ve yol Enköping’e dek uzanıyor. Diğer bir deyişle İpek Yolu’nun kuzey kapısı Enköping’de. Yol güneye, Danimarka’daki Hedeby’deki Pazara, oradan Dorestad ve Londra’ya uzanıyor.

ENKÖPİNG MÜZESİ

Enköping kasabası merkezinde gösterişsiz ama oldukça zengin bir müze var. 30 Eylül 2017’de “Viking Couture” adıyla, Vikinglerde Moda Tasarımcılığı ve Tekstil konulu bir sergi açıldı. Sergide, Birka ve yakınlarındaki Björkö’de, Gamla [Eski] Uppsala ve yakınlarındaki Valsgärde’de bulunan nesneler ya da onlardan yola çıkılarak yapılmış benzerleri sergileniyor. Bu mezarlarda bulunan eşyalar arasında Çin’den, Orta Asya’dan, Orta Doğu’dan, Karadeniz’in kuzeyi, Hazar Denizi yakınları, Volga boyları, İran ve Türkiye’den gelen nesneler var.

Viking giysileri yalnızca yün ve ketenden yapılmıyordu. Özellikle önemli günlerde, şölenlerde, cenazelerde kullanılan süs giysileri için ipek aranıyordu. Ölülere de bu göz alıcı giysiler giydiriliyordu. İpek, Rusya, Hazar çevresi, İran, Orta Asya, Çin’den geliyordu. Vikinglerin kendilerinin ya da başkalarının getirdikleri ipekler Birka ve Enköping’deki pazarlarda satılıyordu. Diğer bir deyişle Enköping, Birka, Uppsala gibi eski yerleşim yerleri İpek Yolu’nun başı işlevini görüyordu.

SERGİ NOTLARI

Serginin merkezinde bir kayık ve içinde güzel giysiler içinde bir kadın cenazesi var. Yanında bazı eşyaları ve kayığın altında da bir horoz ve köpek iskeleti var.

Kayığın önüne konulan açıklama notunda, cenazeyle ilgili olarak isim vermeden İbn Fadlan’ın 900’lü yıllarda izlediği törene gönderme yapılmış. 

Özeti şöyle: 

Ölüm Meleği denen kadın, ölüyle birlikte mezara girecek kızın ölüm korkusunu yenmek için içki içiriyor, yeni ve güzel giysiler giydiriyor, horoz ve köpek kurban ediliyor ve kızın, “efendim beni cennette bekliyor” dediği anlatılıyor.

Serginin diğer bölümlerinde Uzak Doğu, Orta Asya, Orta Doğu, Türkiye, Karadeniz, Volga vb. bölgelerle ilgili resimler, giysiler, sikkeler çeşitli nesneler var.

Aradan geçen yüzyıllar keten ve yün kumaşları eritmiş ama metal karıştırılarak dokunanlardan arta kalanlar var. İpek ve gümüş karışımı kumaş kalıntıları duruyor.

SERGİ TÜM DÜNYADA İLGİ UYANDIRDI

Nedeni sergiyi hazırlayanlardan Uppsala Üniversitesi Tekstil Arkeoloğu Annika Larsson’un gümüş ve ipekten yapılmış kemerlerin üzerindeki işlemelerde Arapça Kufi yazılara rastladıklarını, bunlar arasında “Allah”, “tek Allah”, “Ali” gibi sözcüklerin bulunduğunu açıklamasıydı...

Bu yazılar, “Acaba Vikingler Müslüman mıydı?” sorusuna neden oldu.

Yalnız İsveç, Arap, Türk basını değil, BBC’den The Guardian’a, New York Times’e dek dünyanın en önemli yayın organları ilgi duydu. Değişik çevreler Vikinglerin Müslüman olup olmadığını sormaya başladı.

‘VİKİNGLER, İSLÂMİYET VE CENNET HAYATINDAN ETKİLENDİ’

Annika Larsson basına yaptığı açıklamada, “İlgi çekici bir keşif oldu. Vikingler, İslâm dininden ve ölümden sonraki cennette sonsuz yaşam inanışından etkilenmiş olabilir’’ değerlendirmesinde bulundu. Larsson’a göre, on kadar kemerde Ali adı var. Kemerlerden birinde Ali, Allah ile birlikte geçiyor. Sözcüklerin Arap harflerinin düz, köşeli ve geometrik olarak kullanıldığı Kufi yazı türüyle yazıldıklarına işaret ediyor. “Allah” sözcüğünün Arapçadaki gibi sağdan sola değil soldan sağa doğru yazılmasına da dikkat çekerek kemerin, Müslüman ülkelerde değil daha batıda, Rusya’da, İsveç’te yapılmış olabileceğini savlıyor.

Larsson, ‘’Vikingler, ölülerini elbise ve mücevherleriyle gömüyorlardı. Mezarlarda üstlerine gümüş şeritlerle “Allah” ve “Ali” ifadeleri işlenmiş bazı ipek giysiler ve kumaşlar bulduk. Keşif, heyecana neden oldu. Bu ifadelerin işlendiği giysiler, genellikle ölünün başucuna konulmuş. Bazı yastıklarda da bu ifadelerle karşılaştık’’ diyor.

Aslında Annika Larsson onların Müslüman olduğunu savlamıyor. İnsanların birbirlerinden etkilendiklerini, ticaret ile yetinmeyip doğal olarak fikir ve kültür alışverişinde bulunduklarını, arkadaş, sevgili olduklarını hatta evlendiklerini belirterek Vikinglerin de etkilenmiş olmalarının doğal olduğuna dikkat çekiyor. Bu kemerlerden bazıları Orta Asya tekniği ile dokunmamış. Bu da Vikinglere yakın bölgelerde dokunduğuna işaret ediyor. Vikingler bu desen diline hayranlık duymuş, bunları süs olarak da kullanmışlar. Kuzeyde ipek kumaş yapımı yoktu. Larsson, motiflerin Ortadoğu ve Orta Asya’daki mezarlarda görüldüğünü açıklıyor.

ALLAH YAZILI YÜZÜK

İsveç’te “Allah” yazılı buluntular yeni değil. Stockholm Tarih Müzesi kayıtlarını incelediğinizde yüzüğün bulunduğu mezar hakkında her türlü bilgi var. Numarası (Bj 515), 1,3 metre derinlikte, bir kadına ait Viking mezarı, 1877’de Hjalmar Stolpe tarafından kazılmış, incelenmiş, üstündeki camda Allah yazılı yüzük dışında, kırmızı akik (karnerol), mozaik, kristal ve camdan inciler, süs iğneleri, broşlar, tekstil, tahta parçaları, bıçak, makas vb eşyalar bulunmuş.

Bunun dışında Gotland adasında bulunan, üzerinde “bismillah” yazılı bir gümüş sikke parçası ile gene bu sikkeler arasında üstünde Musa rasul Allah [Allahın peygamberi Musa] yazılı bir sikke büyük ilgi uyandırmıştı. Bu paranın, Hazar Türklerinin Museviliğe geçtikleri zamandan kalan bir para olduğu sanılıyor. Vikinglerin bu parayı o sıralar Hazar denizi civarına geldiklerinde elde etmiş olma olasılığı var.